به این مناسبت فرمایش سید یزدی1 را محور قرار داده و تقسیمی که مرحوم سید فرموده بود را ذکر کردیم. ایشان موضوعات را سه قسمت کرد: 1) یکی موضوعات صرفه خارجیه، 2) یکی موضوعات مستنبطه شرعیه، 3) سوم موضوعات مستنبطه عرفیه.

در بحث گذشته گفتیم بعضی از بزرگان فرمودند فقیه «بما أنه قاضٍ و بما أنه حاکمٌ» باید تشخیص موضوع بدهد، گفتیم آنجا هم آن موضوع جزئی است و الآن بحث ما در موضوعات کلیه است، در قضاوت و حکومت اصلاً از محل بحث خارج است. تا اینجا چنین نتیجه‌ای را گرفتیم و این خیلی آثار در فقه دارد؛ یعنی اگر روی این مبنا پیش بیائیم خیلی جاهای فقه، فقیه نباید معین کند، بگوئیم الآن فقیه باید بیاید ارز دیجیتال را موضوع شناسی کند، که ارز دیجیتال چیست و چه هویتی دارد؟! فقیه می‌گوید معیار من در اینکه چیزی ثمن قرار بگیرد این است که پشتوانه داشته باشد، دو نفر می‌خواهند معامله کنند خودشان قرار بگذارند برای اینکه یک کاغذ باطله را پول قرار بدهند این پشتوانه ندارد و لذا معامله باطل است، معنای پشتوانه این است که اگر این ثمن تلف شد شخصی بتواند عهده‌دار آن باشد.

چرا ما بگوئیم این می‌تواند پول باشد یا نه؟ می‌گوئیم اگر اعتبار دارد ثمن است اگر پشتوانه دارد، قبلاً پشتوانه پول، طلا بوده، الآن پشتوانه‌اش دولت است ولو این دولت خودش فقیر باشد، اما به قول مرحوم والد ما پشتوانه است. ایشان می‌فرمود یک مالیّت اعتباری دارد. منشأ اعتبارش دولت است و پول باید یک اعتباری پشتش باشد. لذا اگر اعتبار دارد می‌گوئیم معامله با آن صحیح است و اگر اعتبار ندارد معامله با آن باطل است، چه لزومی دارد که فقیه بیاید بیت کوین و نحوه مالکیت و خروج و ورودش را موضوع شناسی کند و یاد بگیرد؟!

گفتیم تعجب این است در آن مسئله عروه محقق خوئی، مرحوم حکیم، مرحوم حائری، مرحوم بروجردی حاشیه دارند و تنها کسی که حاشیه ندارد امام خمینی1 بود، آنچه همه اینها را یک مقداری به این طرف متوجه کرده کلمه استنباط است، «هذا الموضوع مستنبط و العامی لا یقدر علی الاستنباط».[1] یک زمانی می‌فرمودند حکم می‌کنیم فردا اول ماه است و تمام است، حکم فقیه را بر سایر فقها یک عده‌ای نافذ می‌دانند، یک وقتی هست که می‌فرمودند برای من ثابت شد، این حکم نیست. آنجا اگر کسی می‌گوید برای من ثابت نیست.[2]

یک وقتی هست که می‌گوئیم در بحث غربالگری آیا این تستی که از این کودک می‌کند ضرر دارد یا نه؟ این یک بحث مصداقی است، می‌گوئیم اگر ضرر هست جایز نیست، اگر ضرر نیست جایز است، باز این موضوع مستنبط یعنی موضوع کلی، یعنی کلی غنا چیست؟ کلی موسیقی چیست؟ کلی ارز دیجیتال چیست؟ اینها موضوعات مستنبطه عرفیه است و اصلاً فقیه به نظر ما نباید دخالت کند. ما اینجا انظاری را ذکر کردیم، آخرین نظر این تفصیلی بود که بین اینکه بگوئیم فقیه بما أنه فقیهٌ با فقیه بما أنه قاضٍ أو حاکم فرق بگذاریم که ما این تفصیل را هم جلسه گذشته جواب دادیم.

اینجا اشاره می‌کنند به فروع زیادی که مرحوم سید در عروه آورده است. مرحوم سید 20 فرع آورده در بحث مکان مصلّی، در مسجَد الجَبهة، مثلاً یک فرعش این است که بر گیاهان دارویی «الادویة و العقاقیر کلسان الثور»، گل گاو زبان می‌شود سجده کرد یا نه؟ بر پوست میوه‌ها مثل گردو و پرتقال و خیار می‌شود سجده کرد یا نه؟ بر تفاله چای، بر هسته میوه‌ها می‌شود سجده کرد یا نه؟ اینها را مرحوم سید آورده است. شما آنجا ببینید متن سید را خیلی جاها می‌گوید: «یجوز» و حواشی می‌گوید «لایجوز»، سید می‌گوید «الاقوی» و حواشی می‌گوید «الاحوط»، اختلافی است، ایشان می‌فرماید فقها چطور مصادیق اینها را معین کردند؟‌[3]

به بیان دیگر، کبرای اینکه ما تقلید را از مصادیق رجوع جاهل به عالم بدانیم خدشه کردیم، گرچه در خیلی از کلمات هم این مطلب آمده، ولی اشکال این است که ادله تقلید می‌گوید «فارجعوا إلی من عرف حلالنا و حرامنا من کان من الفقهاء صائناً لنفسه حافظاً لدینه فللعوام أن یقلدوه»، کجا دارد «من کان من الفقها عالماً بالموضوعات»؟!؟ وقتی طبیب به شما گفت که فلان مرض را داری و شما هم علم پیدا کردی، حالا تقلید کردید؟ او راه علم را برای شما هموار کرده، تقلید یعنی فقیه می‌‌گوید نماز جمعه واجب است ما می‌گوئیم چشم و تبعیت می‌کنیم.