واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 30

خلاصه‌ی بحث گذشته
نظریه سوم: تقریر آخوند خراسانی
صورت اول: تخییر عقلی در فرضِ غرضِ واحد و کشفِ جامعِ حقیقی
مبانی و لوازم نظریه
ادله نظریه
صورت دوم: تعددِ اغراض و «سنخٌ من الوجوب» در واجب تخییری
عبارت محوری و دو قرائت ممکن
مبانی و لوازم نظریه
تقریر نظریه آخوند: «سنخٌ من الوجوب» در فرضِ تعدد اغراض
تحلیل مرحوم روحانی: برزخی میان وجوب تعیینی و استحباب
نقدی بر کلام مرحوم روحانی
پاسخ به دو ابهام در کلام آخوند خراسانی
۱- ردّ «أحدهما لا بعینه» مفهوماً و مصداقاً
۲- مقصود از «ولا كلّ واحدٍ منهما تعيينا مع السقوط بفعل الآخر»
پاورقی
منابع

آیات حکومت در قرآن (ادله منکرین حکومت) (5) ، جلسه 6

نماز جمعه ، جلسه 37

خلاصه جلسه گذشته
دلیل ششم: استدلال به صحیحه محمد بن مسلم
ظهور عنوان «الامام» در روایت در امام معصوم
عدم خصوصیت ما عدا الامام در روایت
استشهاد صاحب جواهر به روایت طلحة بن زید بر شرطیت
جمع‌بندی استدلال به صحیحه محمد بن مسلم
عبارت مرحوم حائری در نقد استدلال به صحیحه محمد بن مسلم
استشهاد به روایت زراره در تایید استظهار
تقیه و نقد تفکیک کبری و صغری
در ادامه در بیان دیدگاه برگزیده نکات زیر را بیان می کنیم.
1. ظهور روایت طلحه بن زید در شرطیت
2. بررسی روایت زراره و قرینه بودن آن بر شرطیت
3. پاسخ به اشکال تکلّف در تفکیک کبری و صغری
4. جمع میان بیان عدد و بیان شرطیت
پاورقی
منابع

واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 33

خلاصه‌ی بحث گذشته
بررسی اشکالاتِ سه‌گانه محقق خوئی بر صورت نخست آخوند
اشکال دوم: نفیِ دلیل اثباتی بر جامعِ ماهوی میان اطراف
اشکال سوم: عرفی‌بودنِ متعلقِ تکلیف و ناتمامیِ ارجاع به جامعِ عقلی
نتیجه‌گیری اشکالات سه‌گانه محقق خوئی
فرض دوم در نظریه آخوند و اشکالات محقق خوئی
اشکال اول محقق خوئی؛ مخالفت با ظاهر «أو»
پاسخ به اشکال اول
اشکال دوم محقق خوئی؛ جمعِ «تضادّ اغراض» با «قدرت بر جمعِ فعلین»
پاورقی
منابع

فقه تربیت ، جلسه 7

خلاصه مباحث قبل
نقد برخی استدلالات در مورد تعلق تکالیف به امور قلبی
استدلال اول: برهان لمّی
ملاحظات این دلیل
ملاحظه اول
ملاحظه دوم
استدلال دوم: تمسک به علم اجمالی
ملاحظات این دلیل
ملاحظه اول: انحلال علم اجمالی
ملاحظه دوم: انصراف ادله
تمایز فقه و اخلاق
پاورقی

واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 38

خلاصه‌ی بحث گذشته
تنبیه: ثمرات فقهی و اصولیِ بحثِ واجب تخییری
۱. تعیین معیار در باب اطاعت و عصیان
۲. ثمره‌ی فقهی: کیفیتِ امتثال اطراف واجب تخییری
نظریه محقق نائینی: مسلک «فرد مردد»
تفکیک میان «اراده‌ی فاعل» و «اراده‌ی آمر»
تحلیل مبتنی بر تأمین غرض
استشهاد به اوامر عرفی و ابطال نظریه «جامع»
نتیجه‌گیری: سنخیتِ خاصِ اراده
نظریه آیت‌الله خویی: مسلک «جامعِ انتزاعیِ احدهما»
ماهیت واجب: عنوان «أحدُهما لا بعینه»
فرآیند تطبیق: طرحی مشابه واجب تعیینی
دفاع از نظریه: پاسخ به اشکال «عدم واقعیتِ عنوان انتزاعی»
طرح اشکال: امتناع تعلق تکلیف به امر ذهنی
پاسخ محقق خویی: قیاس اولویت و شواهد وقوعی
اشکال دوم: چالشِ «فقدان ملاک در عنوان انتزاعی»
طرح اشکال: ضرورت وجود مصلحت در متعلَّق
پاسخ محقق خویی: تحلیل سه‌وجهی
مناقشه در پاسخ محقق خویی: عدول از مبنای تبعیت احکام از مصالح
پاورقی
منابع

واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 42

واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 39

خلاصه‌ی بحث گذشته
تکمله‌ای بر مسلک تعلّق وجوب به جامع انتزاعی در واجب تخییری
تحریر محل نزاع
تقریر نظریه جامع انتزاعی
مراد از جامع انتزاعی و نحوه تعلّق وجوب
تنظیر به «علم اجمالی» و امکان تعلّق تکلیف به عنوان مبهم
دفع توهّم «ذهنی بودن» جامع انتزاعی
تحلیل «علم اجمالی» به‌عنوان نمونه‌ای از تعلّق صفت حقیقی به عنوان مبهم
جمع‌بندی: نسبت واجب تعیینی و واجب تخییری در کلام محقق خویی
مقایسه تطبیقی مسلک محقق نائینی و مسلک محقق خویی در واجب تخییری
الف) نقطه اشتراک
ب) نقطه افتراق: مصبّ تعلّق اراده
۱. مبنای محقق نائینی: مبهم خارجی
۲. مبنای محقق خویی: جامع انتزاعی (مبهم ذهنی منطبق بر خارج)
نظریه امام خمینی‌: تماثل ماهوی اراده در واجب تعیینی و تخییری
پاسخ امام: اراده‌ها و بعث‌های متعدّدِ معیّن، با تخلّل «أو»
در نتیجه، در عالم ثبوت:
تفاوت ثبوتی واجب تعیینی و تخییری از منظر امام
بی‌نیازی از تحلیل‌های فلسفیِ غرض و قاعده «الواحد»
جمع‌بندی: تمایز نظریه امام از سایر مسالک
پاورقی
منابع

واجب تعیینی و تخییری ، جلسه 40

خلاصه‌ی بحث گذشته
محلّ واقعی نزاع در واجب تخییری از منظر امام خمینی
تفاوت در مقام اثبات، نه در حقیقت ثبوتیِ وجوب و اراده
محور تحقیق در واجب تخییری: وحدت یا تعدّد وجوب و اراده
دیدگاه اوّل: وجوب و اراده واحد، با متعلَّق مبهم
دیدگاه دوم: تعدّد وجوبات و ارادات به تعداد اطراف
دیدگاه صحیح در مساله
تعدّد اراده و وجوب و اختصاص فارقِ واجب تخییری به مقام امتثال
اجنبی‌بودن بحث اغراض و ملاکات از حقیقت واجب تخییری و حصر فارق در مقام امتثال
ثمرات عملی این تحلیل در مقام امتثال
نقد مبنای تمایز میان اراده آمر و اراده فاعل در نظریه محقق نائینی
نتیجه: تزلزل رکن دوم مبنای نائینی
۱. عدم عرفیتِ تعلّق وجوب به جامع انتزاعی
۲. عدم صلاحیت جامع انتزاعی برای تعلّق تکلیف
۳. اشکال در تصویر ملاکات در مفهوم «أحدهما»
جمع‌بندی و ترجیح مبنای امام خمینی
پاورقی
منابع